Og i morgen går turen til Selje og klosteret på Selja. Og dette vart utgangspunktet for talen min denne maikvelden.

Det blir ei fin oppleving med mektig natur i havgapet. Rett nok er det ikkje solskin der kvar dag, ja, enkelte gangar kan det vere riktig surt. Og korleis det var å leve her vinterstid, er det vel ikkje så mange som veit noko større om. Men eg tvilar på om eg hadde trivast der med kald vind susande rundt novene. Berre eit par rom var oppvarma. Klosteret ligg der med utsikt til sjølve havet, og det er ikkje mykje anna der enn beite for sauer. Og her levde munkane i lag med sin Gud. Og målet var å tene seg sjølve og andre og bli gode menneske. Og som på Apollotempelet i det gamle Grekenland kunne det godt ha vore skrive over inngangen: «Kjenn deg sjølv». Og kanskje vil vi merke noko av dette når vi kjem siglande inn til øya og får auge på klosteret. Store og vanskelege spørsmål vil nok og dukke opp. Kvifor vart dette bygt, kvifor her og kva var meininga? Er det vi opplever eit monument over menneske si von om at høgare makter vil kome oss til hjelp når det trengs? Vi kjenner alle sagnet om Den Heilage Sunniva som fortel om flukta over havet utan segl og årar. Her hamna dei, og her slo dei seg ned og vart verande. Dei såg seg ikkje om etter ein lunare plass.

Ei anna innskrift frå langt nyare tid finn vi i den gamle Aabo kyrkje i Finland: «Du, som træder inn her, hugs, kva det vil seie å vere eit menneske».

Å kome over terskelen i eit tempel, ein katedral, ei kyrkje eller ein heilag stad set tankane i sving. Det tok mannsaldrar å reise dei store katedralane. Det var heller ikkje gjort i ei handevending å byggje klosteret på Selja. Verken arkitektar eller arbeidarar levde lenge nok til å sjå alt ferdig. Kvifor vart dei bygde? Og kvifor vert dei vedlikehaldne? Ufattelege summar vart brukte på desse byggverka. Men når vi går over terskelen og kjem inn i kyrkjerommet får vi litt av svaret. Her blir vi knytte saman med våre forfedre, her møter vi mennesket si tru, sitt håp og sin kjærleik. Vi har det betre med oss sjølve og andre etter besøket. Slike tankar har vi og med oss når vi reiser frå heilagdomen på Selja.

Brannen i Notre Dame i Paris utløyste sorg og medkjensle over heile verda. Rikfolk står nærast i kø for å hjelpe til med oppattbygginga. Nokon meiner pengane bør brukast på andre måtar. Alt kan diskuterast. Men ein ting er sikkert: Det var godt å setje seg ned på benken i Notre Dame og vere takksam for livet og sjå medmenneske bøye seg i bøn og kveike ljos for sine kjære. Kanskje er eit tempel, ein katedral noko vi verkeleg har bruk for for å kome oss heilskinna vidare.

«Du, som træder inn her, hugs, kva det vil seie å vere eit menneske».

Det er lett å kome på den tanken at den eldgamle innskrifta over Delfis orakeltempel er sjølvkretsande, mens innskrifta over den finske kyrkja er meir åtvarande og meir utovervent. Den minner oss om at vi berre er skrøpelege menneske. Slik ser vel også våre medmenneske og Den Trefold Store Byggmeister på oss. Eingong, når vårt møysommelege arbeid med å hogge til den ru steinen er over, vil kvar enkel av oss bli bedømt av den Trefold Store Byggmeister, og dersom det skulle gå etter forteneste, var dommen gitt på forhand. Vert arbeidet vårt prøvd med rettferda sin vinkel, vil heller ikkje eit langt liv med frimurerisk arbeid kunne godkjennast som meisterstykke, dersom ikkje passaren, kjærleiken og barmhjartigheita sitt symbol, vert teke i bruk. Og Lars Mytting seier i boka si «Svøm med dem som drukner». «Hvis du ser livet under ett, er mesteparten av oppførselen vår annenrangs. Vi er blinde for det gode noen står klar til å gi oss. Vi lytter halvveis når noen forteller noe de har grudd seg for å si». (s.48)

Og med usynleg skrift kjennest det for meg sjølv og sikkert mange andre brødre at desse innskriftene også står over porten på vårt tempel. «Kjenn deg sjølv» er heilt sentralt i opptakinga i 1. grad. Vi gav alle svar på dei tre prøvene. Dei fleste blir forundra over det dei opplever. Rett nok er det vanskeleg der vi står åleine på golvet og avkledde det som elles stivar oss opp. Berre få greier alle prøvene. Sjølv fall eg på dei to første spørsmåla. Det har eg i ettertid vore glad for. «Du, som træder inn her, hugs, kva det vil seie å vere eit menneske» minner oss om at vi er menneske på godt og vondt. Frimureriet stiller oss overfor ei stor oppgåve. Vi skal forme oss sjølve til brukbare steinar i eit åndens tempel til ære for Den Trefold Store Byggmeister.

Men frimureriet er også i høg grad eit spørsmål om vår holdning og åtferd overfor våre brødre og alle andre medmenneske som også er byggesteinar i det store byggverk, der Salomos tempel er forbilde. Dette arbeidet er vanskeleg for alle. For mange svært vanskeleg, og vi veit nokon kvar av oss kor lett reiskapane dett ut av hendene våre.

Kva er det då – dette å vere menneske?

Det er lett å trå feil her. Vi er nemleg dødelege. Vi lever ikkje evig sjølv om vi til tider skulle ønskje at det var slik. Nokre kinesiske visdomsord gjev oss svaret på kvifor det et er feil:

«I byrjinga levde menneska evig, men dei var ikkje glade. Då gav Gud menneska døden, og dei vart lukkelege.»

Ein romersk slave kviskra desse orda med visse mellomrom inn i øyret på triumfatoren etter ein stor siger på slagmarka: «Memento mori». Hugs at du skal døy.

Og slik seier Dorothe Engelbretsdatter det i diktet sitt:

Aften Psalme

Våre dager ser sin slutt
Timeglasset renner ut.
Døden oss i hælen går
Evigheten forestår.‍

Men dette er då mismodige ord ein maikveld. Eller er det omvendt? Er det ikkje betre at vi forstår livet og døden slik:

Ja, livet er kort, og alt er forgjengeleg. Men det minner oss om at vi bør eller må gripe dagen mens vi kan. Vi kan gå ut i våren ennå ein gong, sjå alt som spirer og veks og glede oss over lyset og varmen, og det kan bli vår beste dag, som Erik Bye syng om. Vi kan stelle i stand båten vår og glede oss til seglas, vi kan pusse støvet av motorsykkelen vår og glede oss til ennå ein gong å høyre lyden frå 1000 kubikkaren og til å få vind i ansiktet. Hytta skal og ha stell, og her skal vi ha fine stunder saman med dei vi er glade i. I hagen gror det. Frøa eg sådde i februar er blitt til tomatplantar på over ein meter og blomstrar alt. Same med agurkar og squash og paprika. Eg gledar meg kvar dag over dette underet som eg ikkje skjønar nokon ting av. Vi skal leike saman med barn og barnebarn og for ei stakka stund gløyme alt vi tykkjer er så viktig. Barnebarn hadde vi elles truleg ikkje hatt om vi skulle vere her i all æve. Og så oppdagar vi sikkert at glede og lukke er gratis og kan hentast kva tid som helst. Ikkje minst når vi greier å vere til nytte og glede for andre. Vi må slutte med å spørje etter meininga med livet. Det er for passivt. Om lag som å vente på ein gevinst i lotteriet. Den kjem berre til få – svært få. Og mange har berre ulukke av flaksen. Og kven er forresten i stand til å fortelje oss kva meininga med livet er?

Vi må, som vår tidlegare stormeiter Tore Evensen skreiv i Frimurerbladet då han gjekk av etter vel utført arbeid:

«Vi må gje meining til livet.»

Etter mitt syn er dette det viktigaste logen kan gje oss. Dette er ikkje noko passivt. Her må vi trø til sjølve – ingen kan gjere oss til frimurar.

I ei tid med utvikling som går så raskt at vi lett mister både fotfeste og oversikt kan vi lett kjenne oss både tilsidesette og einsame. Men i logen kan vi både gje og få støtte – ikkje berre gjennom ordenens lære, men og i kretsen av brødre, fordi vi alle arbeider på same mektige byggverk, eit åndeleg tempel, og fordi vi alle slit med å forme den ru stein. I logen skulle ingen vere åleine.

Og styrken til å leve det vanskelege liv i den alminnelege verd skulle også kunne hentast frå rekkene av brødre. Men her gløymer vi av og til den djupare meining av at andre bevoktende broder etterser at logens tilgangar er vel dekka. Det er dei alltid – i vårt synlege tempel – men korleis er det i vårt indre? Er ikkje vår eigen loge altfor ofte utan vakt?

Også utanfor logen kan og mykje gjerast. Vågar du å stoppe opp? Dårleg kontakt med eigne kjensler, frykt for stilla og lite rom for refleksjonar trugar folkehelsa. Skal vi orke høgt tempo, må vi lytte meir til andre og oss sjølve og skrue av. Vi menneske er dårlege til å lytte. Vi er meir opptekne av kva vi skal svare tilbake. Det er ikkje særleg klokt.

I broderkretsen rekkjer vi kvarandre hendene. Handtrykket var i eldgamal tid teikn på fred. Slik bør det også vere her. Samtidig viser handtrykket kvar enkelt sin vilje til å ta handa til ein broder og gje vidare det ein ein gong har teke i mot av godt frå andre – eller av vår eldgamle orden.

Kvart einaste menneske har eit kammer i sitt sinn der det av og til rugar tett mørke. Det er vår oppgåve å stige inn i  dette mørke kammer med eit tent lys i handa, som ein velkomen gjest, som ønskjer å vere saman med ein broder og spreie mørkret hans.

Men det verkelege liv er der alltid. Frimurerordenen skal ikkje erstatte dette, men fylle det.

Mine brødre. Guds vindar bles natt og dag over våre hovud. Vi har alle heist segla våre og er undervegs. Og skulle det vere slik at masta di har plass til meir seglføring så set toppseglet og kanskje eit bonett eller to. Det vil gjere seglasen mot sanning og lys meir spennande og innhaldsrik for deg sjølv og dei du har med deg i båten din.